چگونه انقلاب شد؟ چگونه تداوم یافت؟

اکتبر 26, 2010 در 1:40 ب.ظ. (Uncategorized)

اگرچه تحلیل های طبقاتی اشکالاتی دارد اما هر منظری منافع و معایبی دارد و صرف وجود نقصان در چارچوب تحلیل مانع نمی شود که از آن استفاده نکرد مگر آنکه این نقصان خیلی خیلی بزرگ باشد. بهرحال، به نظر من تحلیل طبقاتی در مورد انقلاب ایران و تداوم آن با ساده سازی زیاد می تواند تا حد زیادی واقعیت را به شرح زیر توضیح دهد:

پدیده انقلاب محقق نمی شود مگر آنکه تعداد خیلی خیلی زیادی در آن مشارکت کنند. به تعبیر ساده مگر وقتی که طبقه متوسط و طبقه پایین همزمان در انقلاب مشارکت کنند. شرکت طبقات پایین به تنهایی منجر به شورش های کور می شود که به راحتی با سرکوب نظامی می توان مسئله را حل کرد. شرکت طبقات متوسط به تنهایی نیز همانند اعتراضات سال گذشته نمی تواند به ثمر بنشیند. لذا انقلاب اسلامی از اتحاد این دو طبقه محقق شد. روشنفکران دینی و غیردینی طبقه متوسط را به اعتراض سیاسی علیه حاکمیت کشاند. روحانیت نیز در بسیج طبقات پایین موثر بود. این همکاری ضمنی ثمر خود را به شکل انقلاب نشان داد.

از فردای پیروزی مشکلات خود را نشان داد چرا که روحانیت سودایی در سر داشت که با خواسته های طبقه متوسط سازگاری نداشت. به صورت طبیعی نخست احزاب غیر مذهبی که مطالبات طبقه متوسط را نمایندگی می کردند حذف شدند. سپس کسانی که در جناح حاکم تمایلاتی در جهت مطالبات طبقه متوسط داشتند حذف شدند (بازرگان، طالقانی، مطهری، بهشتی،  بنی صدر، منتظری). با حذف آنها طبقه متوسط کسان دیگری را به عنوان سخنگوی خود جذب کرد که خاتمی، موسوی و هاشمی مهمترین آنها هستند.

آنچه در سالهای اخیر رخ داده نتیجه و ادامه منطقی و طبیعی آن مشکلی است که از ابتدا وجود داشت. روحانیت حاکم به راستی با طبقه متوسط و اندیشه ها و مطالباتش مشکل دارد و روز به روز فاصله خود را به این طبقه بیشتر می کند. در حال حاضر هاشمی مهمترین شخصیتی  است که در چهره های موجود می تواند مطالبات این طبقه را رهبری کند و به همین دلیل هم بیشتر مورد نفرت جناح حاکم قرار گرفته است. اتکای حاکمیت به طبقه پایین روز به روز شدیدتر می شود و همین امر نیز آنها را آسیب پذیرتر می سازد. وقتی نخبگان ازحکومت فاصله بگیرند، حمایت سیاسی شکل پوپولیستی می یابد که به آسانی می آید و به همان آسانی نیز می رود کما اینکه شاه نیز پس از کناره گیری نخبگان، حمایت توده مردم را به سادگی از دست داد.  دقیقا به همین دلیل حاکمیت باید از تبعات احتمالی اجرای سیاست های اصلاحی اقتصادی نظیر هدفمند کردن نگران باشد.