ابزار تعرفه برای خروج از رکود

ژوئیه 23, 2014 در 9:47 ق.ظ. (Uncategorized)

از زمانی که بحث چگونگی خروج از رکود مطرح شده، ایده‌ای که بسیاری از صنعت‌گران و فعالین کسب‌وکار مطرح می‌کنند این است که دولت از ابزار تعرفه برای تشویق صنعت برای احیا و خروج از رکود استفاده کند. این پیام به دلیلی که در ادامه خواهد آمد در بسته پیشنهادی دولت نمودی نداشته و مورد توجه قرار نگرفته است. دلیل اصلی این مسئله آنست که این پیام همواره توسط صنعت‌گران مطرح شده و ربطی به شرایط اقتصادی نداشته است. صنعت‌گران همواره خواستار چتر حمایتی در برابر رقابت با بنگاه‌های کشورهای خارجی بوده‌اند و از گروه‌های ذینفع خود برای پیشبرد این خواست تا جای ممکن استفاده کرده‌اند. توجیهاتی که معمولا برای این مقصود مطرح می‌شود نیز لزوم حمایت از صنایع نوزاد و شرایط ممتاز بنگاه‌های خارجی در عرصه کسب‌وکار و فضای مساعد کسب‌وکار برای رقبا است. نظام سیاست‌گذاری اقتصادی اگرچه در دهه‌های قبل تسلیم این دیدگاه بود اما به تدریج آموخت که باید ملاحظه مذکور را با این ملاحظه که رفاه مصرف‌کنندگان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تعدیل کرد و باید موازنه‌ای بین این دو ملاحظه برقرار کرد. هم باید مراقب تولید بود تا افت نکند و هم باید مراقب رفاه مصرف‌کنندگان. ابزاری که نشان می‌داد در این بده بستان سیاستگذار در کجا قرار گرفته نرخ تعرفه بود که در طول زمان به سمت کاهش حرکت می‌کرد. اقتصاددانان نیز از تبدیل موانع غیرتعرفه ای به تعرفه ای و نزولی بودن تعرفه ها حمایت می‌کردند چرا که معتقد بودند هم رفاه شهروندان را بالا می‌برد و هم انگیزه رشد کیفیت را در تولیدکنندگان داخل فراهم می‌سازد. در برخی موارد خاص نظیر خودرو، تعرفه‌ها کماکان بالا باقی مانده است. این تعرفه بالا هم می‌تواند نشانگر قوت چانه‌زنی خودروسازها باشد و هم نشانگر فاصله زیاد تولیدکنندگان داخلی با رقبای داخلی. در هر دو حال سیاست‌گذار به کاهش تعرفه مصمم نمی‌شود.
نکته‌ای که وجود دارد این است که آیا دولت باید از این ابزار برای تشویق خروج از رکود استفاده کند یا نه؟ پاسخ اینجانب به این پاسخ مثبت است. با توجه به نکات گفته شده شکی نیست که سیاست‌گذار باید رفاه مصرف‌کننده را لحاظ کند و روند نزولی تعرفه را دنبال کند، اما همه این نکات برای شرایط عادی فعالیت اقتصادی است. به تعبیر اقتصاددانان، اگر در شرایط مطلوب بودیم (first best world)، باید همین نسخه را ادامه می‌دادیم اما واقعیت این است که در شرایط تحریم هستیم که یک شرایط بسیار خاص و ویژه است. در چنین شرایطی که عملا تحریم‌ها هزینه زیادی را به کشور تحمیل کرده و چشم‌اندازی برای رفع آن هم دیده نمی‌شود، باید پذیرفت که باید از راه حل و نسخه دیگری استفاده کرد. به اصطلاح افزایش تعرفه شاید نسخه مطلوب در شرایط مطلوب نباشد اما می‌تواند در شرایط نامطلوب فعلی نسخه مطلوب قلمداد شود (second best choice). در مجموع باید گفت که می‌توان از نسخه رشد
این نکته را عینا می‌توان در موضوع خودرو که اساسا موضوعی خاص در صنعت ایران است نیز بیان کرد. صنعت خودرو انحصاری است و مشکلات متعددی دارد که نمی‌توان و نباید آن را انکار کرد اما سوال این است که آیا باید در شرایط تحریمی به حل اساسی مشکل خودرو پرداخت یا باید تلاش کرد که خودروسازی در این شرایط پابرجا بماند و فعالیت کند ولو اینکه هزینه‌ای را نیز به شهروندان تحمیل کند. واقعیت این است که در شرایط موجود نمی‌توان اصلاح اساسی صنعت خودرو را دنبال کرد و باید خروج از رکود را اولویت داد اما در عین حال نباید خود را به غفلت یا تغافل زد و چشم بر مشکلات این صنعت بست. باید تا جای ممکن مشکلاتی که در این شرایط قابل حل است را مرتفع نمود اما وقتی که سایه تحریم‌ها برطرف شد در مورد آن تصمیمات اساسی اتخاذ کرد.
منتشره در روزنامه تعادل به تاریخ 1 مرداد 1393